باد در تمثیل قرآنیدر پاره‌ای از تمثیل‌های قرآن ، از باد و بعضی کارکردهای آن سخن به میان آمده است. بازگویی این تمثیل‌ها برای توضیح وضع مشرکان و کافران و تأثیر انفاق برای غیر خدا بر اعمال و زودگذر بودن جلوه‌های دنیا و چگونگی حیات پس از مرگ است. ۱ - تمثیل مشرکقرآن کسی را که به خدا شرک بورزد مانند شخصی می‌داند که، از آسمان سقوط کرده، باد او را به مکانی دور پرتاب می‌کند: «فَکَاَنَّما خَرَّ مِنَ السَّماءِ... تَهوی بِهِ الرّیحُ فی مَکان سَحیق». بعضی از مفسران سقوط از آسمان و پرتاب شدن به مکان دور دست را کنایه از سقوط مشرک ، از مقام انسانیت و قرار گرفتن در جای‌گاهی بسیار دور از شأن انسانی می‌دانند. ۲ - تمثیل کافرکفر به خداوند نابودی اعمال را در پی دارد. قرآن اعمال کافران را به خاکستری در برابر تندباد در روزی طوفانی، مثال می‌زند، به گونه‌ای که نتوانند کمترین چیزی از آن را به دست آورند: [۱۰]
الامثال فی القرآن، ج۱، ص۲۲۶ـ۲۲۸.
[۱۱]
مثال‌های زیبای قرآن، ج۱، ص۳۱۵.
«مَثَلُ الَّذینَ کَفَروا بِرَبِّهِم اَعمــلُهُم کَرَماد اشتَدَّت بِهِ الرِّیحُ فی یَوم عاصِف لا یَقدِرونَ مِمّا کَسَبوا عَلی شَیء». بر اساس این آیه اعمال کافران هیچ اثر سعادت‌بخشی در پی ندارد، چنان‌که در آیه ۲۳ فرقان : ۲۵ هم آمده است: «قَدِمنا اِلی ما عَمِلوا مِن عَمَل فَجَعَلنـهُ هَباءً مَنثورا». این ویژگی اعمال کافران (سعادت‌بخش نبودن) در تمثیل دیگری مشخصاً درباره اثر انفاق آنان آمده است. ۳ - تمثیل انفاق کافرانقرآن انفاق کافران را در دنیا مانند باد سردی می‌داند که بر زراعت قومی که بر خود ستم کرده‌اند بوزد و آن‌را نابود کند: [۱۶]
الامثال فی القرآن، ج۱، ص۲۵۸.
[۱۷]
الامثال فی القرآن، ج۱، ص ۲۶۰.
«مَثَلُ ما یُنفِقونَ فی هـذِهِ الحَیوةِ الدُّنیا کَمَثَلِ ریح فیها صِرٌّ اَصابَت حَرثَ قَوم ظَـلَموا اَنفُسَهُم فَاَهلَکَتهُ». برخی انفاق کافران را برای رسیدن به مقاصد فاسدشان در دنیا ، عملی فاسد می‌دانند که جز نتیجه‌ای فاسد به بار نمی‌آورد. [۱۹]
الکشاف، ج۱، ص۴۰۵.
[۲۰]
المیزان، ج۳، ص۳۸۶.
۴ - تمثیل انفاق برای غیر خداانفاق برای غیر خدا و انفاق همراه با منت و اذیت مانند کفر موجب نابودی اعمال می‌شود. قرآن این انفاق را مانند گردبادی آتشین می‌داند که هنگام پیری و ناتوانی شخص و داشتن فرزندانی ناتوان در باغ خرما و انگور او که از زیر درختان آن نهرهایی جاری است بوزد و همه را نابود کند: «اَیَوَدُّ اَحَدُکُم اَن تَکونَ لَهُ جَنَّةٌ مِن نَخیل و اَعناب تَجری مِن تَحتِهَا الاَنهـرُ لَهُ فیها مِن کُلِّ الثَّمَرتِ و اَصابَهُ الکِبَرُ و لَهُ ذُرِّیَّةٌ ضُعَفاءُ فَاَصابَها اِعصارٌ فیهِ نارٌ فَاحتَرَقَت». مفسران ویژگی پیری: «اَصابَهُ الکِبَرُ» و داشتن فرزندانی ناتوان: «لَهُ ذُرِّیَّةٌ ضُعَفاءُ» را اشاره به شدت نیاز شخص و جبران‌ناپذیر بودن خسارتی می‌دانند که بر اثر انفاق برای غیر خدا و انفاق همراه با منت و اذیت حاصل می‌شود. ۵ - تمثیل زودگذری جلوه‌های دنیازودگذری جلوه‌های دنیا را یکی از این تمثیل‌ها بیان می‌کند؛ در این تمثیل زندگی دنیا مانند گیاهان سرسبزی است که در پی بارش باران رخ می‌نماید و پس از مدتی به زردی می‌گراید و باد آن را به هر سو می‌پراکند: «و اضرِب لَهُم مَثَلَ الحَیوةِ الدُّنیا کَماء اَنزَلنـهُ مِنَ‌السَّماءِ فاختَلَطَ بِهِ نَباتُ الاَرضِ فَاَصبَحَ هَشیمـًا تَذروهُ الرِّیـحُ». [۲۵]
البحرالمحیط، ج۷، ص۱۸۶.
۶ - تمثیل حقانیت معادفرایند وزش باد تا بارش باران و حیات و سرسبزی دوباره زمین مثالی برای توانایی خداوند بر زنده کردن انسان پس از مرگ و حقانیت معاد است: «هُوَ الَّذی یُرسِلُ الرِّیـحَ بُشرًا بَینَ یَدَی رَحمَتِهِ حَتّی اِذا اَقَلَّت سَحابـًا ثِقالاً سُقنـهُ لِبَلَد مَیِّت فَاَنزَلنا بِهِ الماءَ فَاَخرَجنا بِهِ مِن کُلِّ الثَّمَرتِ کَذلِکَ نُخرِجُ المَوتی». ۷ - فهرست منابعالامثال فی القرآن الکریم؛ انوار التنزیل و اسرارالتأویل، بیضاوی؛ البحر المحیط فی‌التفسیر؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن‌کثیر؛ التفسیر القرآن الکریم، ابن‌عربی؛ تفسیرالقمی؛ التفسیر‌الکبیر؛ تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم؛ جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام؛ حقائق التفسیر؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور؛ روض الجنان و روح‌الجنان؛ شرح اصطلاحات تصوف؛ الشفاء (طبیعیات)؛ الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیه؛ فتح القدیر؛ فرهنگ فارسی؛ الفقه علی المذاهب الاربعه؛ الکشاف (طبیعیات)؛ کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار؛ لسان العرب؛ لغت‌نامه؛ مثال‌های زیبای قرآن؛ مجمع البحرین؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ مجموعه آثار، بازرگان؛ معارف قرآن؛ المعجم الاحصائی لالفاظ القرآن الکریم؛ المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم؛ مفردات الفاظ القرآن؛ موسوعة‌کشاف اصطلاحات الفنون و‌العلوم؛ موسوعة مصطلحات التصوف الاسلامی؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ النکت و‌العیون، ماوردی. ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه موضوعی قرآن. |